Anıtın adı:

İsa Bey Camii

Şehir:

Selçuk kent merkezinde, Ayasuluk tepesinin ve St. Jean Kilisesinin güneybatısındadır, Selçuk, İzmir, Türkiye

İnşa tarihi:

9 Şevval 776 / 13 Mart 1375

Mimar(lar) / usta(lar):

Mimar: Ali ibn el Dımışki.

Dönem / Hanedan:

Aydınoğlu Beyliği Dönemi

Bani(ler):

Aydınoğlu Beyliği’nin kurucusu Mehmed Bey’in oğullarından İsa Bey.

Tanıtım:

Selçuk'a hakim bir tepenin yamacına kurulmuş ve yaklaşık 48.68m X 56.53m.lik bir alanı kaplayan yapı, enine iki sahınlı bir harimle bu harimin kuzeyine bitişen enine dikdörtgen planlı avludan oluşur. Avluya doğu, batı ve kuzey cephelerinde bulunan birer taçkapıyla ulaşılır. Doğu ve batı taçkapıları üzerinden yükselen minarelerden doğudaki günümüze ulaşamamıştır.

Yapının kurulduğu alanın topografik durumu, kuzey ve doğu cephelerin tasarımını etkilemiş ve sade görünümlü bu cephelere az sayıda pencere açılmıştır. Yapının batı ve güney cephelerine ise iki sıra pencere yerleştirilmiştir. Batı taçkapısına çıkan merdivenlerin iki tarafına cephe boyunca nişler açılmıştır.

Harime kuzeyinden birleşen şadırvanlı avlunun üç yönden revaklarla çevrili olduğu kalan izlerden anlaşılmaktadır. Revaklardan günümüze sadece devşirme sütunlar ulaşmıştır. Harime kuzey cephesinin ortasındaki üçlü açıklıktan girilir. İki sütuna oturan üç kemerli bu açıklığın iki yanında yer alan ikişer sivri kemerli açıklık, bugün camekanlarla kapatılmıştır. Enine dikdörtgen planlı harimde mihrap duvarına paralel uzanan iki sahın mihrap duvarına dik uzanan bir sahınla (çapraz sahın, transept sahın) kesilir. Yan sahınlar ahşap kırma çatıyla çapraz sahın ise iki kubbeyle örtülmüştür. Harimi enine iki sahna ayıran tuğladan örülmüş sivri kemerler, dört granit sütuna oturur. üçü mukarnaslı, biri devşirme başlığa sahip bu anıtsal sütunlardan ortada yer alan ikisinden kuzey ve güney duvarlara atılan aynı tip kemerlerle oluşan transept/çapraz sahın birer sekizgen kasnağa oturan pandantif geçişli iki kubbeyle örtülmüştür.

Kuzey, güney ve doğu cepheleri kesme taş, kireç taşı ve devşirme malzemeyle inşa edilmiş fazla özenli olmayan duvarlara sahiptir. Batı cephesi ise mermer kaplıdır. Yapının gerek tasarım, gerek işçilik, gerekse malzemesi ile diğer cephelerinden ayrılan anıtsal batı cephesinde taçkapı ve iki sıra dizilmiş pencereler özenli bir işçiliğin ürünleridir. Farklı boyutta ve biçimde olan pencereler mukarnas, düğümlü geçme, renkli taş kakma ve geçmelerde oluşan son derece zengin süslemelere sahiptir. Pencerelerde görülen mermer ve renkli taştan yapılmış zengin süslemeler bu cephedeki ince uzun tutulmuş taçkapıda da uygulanmıştır. İç mekanındaki zengin süslemeler de ne yazık ki günümüze ulaşamamıştır. Bugün sadece mihrap önü kubbesinin pandantiflerinde geometrik kompozisyonlar oluşturan çini mozaik süslemelere rastlanır. Yapının zengin süslemelere sahip taştan yapılmış orijinal mihrap ve minberi günümüze ulaşmamıştır.

İsa Bey Camii, gerek plan şeması gerekse süsleme özellikleriyle Anadolu Türk mimarisi içinde ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Plan şeması ile Şam'daki Emeviye Camii'ni çağrıştırırken taçkapı ve pencerelerinde görülen renkli taş süslemeler Zengi ve Memluk dönemi eserlerinden etkiler taşır. Yapı da görülen bu özellikler, mimarının Şamlı olması ile bağlantılıdır. üç taraftan revaklı avlusu, Osmanlı öncesi dönemde görülen ilk örneklerden olan İsa Bey Camii, iki minaresi ile de Beylikler döneminin nadir yapılarından biridir.

View Short Description

Batı Anadolu Beylikleri'nden Aydınoğulları'nın önemli kentlerinden olan ve 1348–1390 tarihleri arasında beyliğin merkezliğini yapan Selçuk'ta (Ayasuluğ) bulunan yapı, plan şeması ve süsleme özellikleriyle Anadolu'daki 14. yüzyıl camilerinin en önemlilerinden biridir. Ali isimli Şamlı bir mimar tarafından inşa edilen yapı, Şam Emeviye Camii'ne benzeyen planı ve Zengi ve Memluk etkileri taşıyan renkli taş süslemeleriyle dikkati çeker.

Tarihlendirme:

Batı taçkapısı üzerindeki kitabesinden 9 Şevval 776 / 13 Mart 1375 tarihinde Aydınoğlu İsa Bey tarafından mimar Ali ibn el Dımışki'ye yaptırıldığı anlaşılmaktadır.

Seçme Kaynakça:

Ertuğrul, S. “îsâ Bey Camii”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 22, 2000, 476-478.

Kuyulu, İ. “İsa Bey Camii”, Erken Osmanlı Sanatı, Beyliklerin Mirası, Madrid, 1999, s. 60-61.

Ogan, A. “Aydın Oğullarından İsa Bey Camii”, Vakıflar Dergisi, III, 1956, 73-80.

Otto-Dorn, K. “Die Isa Bey Moschee in Ephesus”, IstanbulerForschungen XVII, 1950, 115-131.

Citation:

İnci Kuyulu Ersoy "İsa Bey Camii" in "Discover Islamic Art", Museum With No Frontiers, 2024. 2024. https://islamicart.museumwnf.org/database_item.php?id=monument;ISL;tr;Mon01;11;tr

Hazırlayan: İnci Kuyulu Ersoy

MWNF Numarası: TR 17

RELATED CONTENT

Related monuments

 Artistic Introduction

 Timeline for this item

Islamic Dynasties / Period

Aydın Oğulları Beyliği (1308-1425)


On display in


Download

As PDF (including images) As Word (text only)