İbrahim Paşa Sarayı
At Meydanı Sarayı; Türk ve İslam Eserleri Müzesi
Sultanahmet, İstanbul, Türkiye
Olasılıkla II. Bayezid döneminde (15. yy sonu, 16. yy başı) inşa edilmiştir. Eldeki ilk yazılı kaynak yapının 926-927 / 1520-1521 yıllarında Kanuni tarafından onarıldığından söz etmektedir
Klasik Osmanlı Dönemi
II. Bayezid (886-918 / 1481-1512), Kanuni Sultan Süleyman (926-974 / 1520-1566), İbrahim Paşa (Kanuni Sultan Süleyman’ın 929-942 / 1523-1536 yılları arasında sadrazamı), ve çok sayıda sultan, paşa, kaptan-ı derya.
Bizans Döneminde toplumsal hayatın kalbinin attığı yer olan Hipodrom, At Meydanı olarak bilindiği Osmanlı Döneminde de önemini ve işlevini korumuştur. İbrahim Paşa Sarayı, antik Hipodrom'un batı oturma sıralarının kalıntıları üzerine olasılıkla II. Bayezid döneminde inşa edilmiştir. Genelde ahşap ağırlıklı geleneksel Osmanlı sivil mimarisinin aksine İbrahim Paşa Sarayı tuğla ve taş ile kargir olarak bir yamaç üzerine inşa edilmiştir. Eski kaynaklarda, demir kapıları olan kaleye benzer bir yapı olarak anlatılmaktadır.
Saray, revaklarla çevrili dört avlu etrafında inşa edilmiştir. At Meydanı ve Sultan Ahmet Camii'ne bakan ana cephe, kot farkından dolayı bodrum, zemin ve üst kattan olmak üzere üç katlıdır. Birinci ve ikinci avlular At Meydanı'na bakarken üçüncü ve dördüncü avlular içe dönüktür. Birinci avludan saraya iki giriş vardı. İkinci avluda zemin kat, avluya dik uzanan beşik tonozları taşıyan kalın payeli sürekli bir mekandır. üst katta ise kuzey ve güneyde kubbeli revakların gerisinde kubbeli odalar yer alır. Güneyde, sünnet ve düğün gibi kutlamalar için buraya gelen sultan için ayrılmış Divanhane yer alır. Yazlık divanhane ahşap direklerin taşıdığı ahşap bir üst örtüye ve de sultanın geçitleri izlediği At Meydanı'na bakan bir balkona sahiptir. Osmanlı el yazmalarında sultanı, At Meydanı'ndaki kutlamaları izlerken betimleyen çok sayıda minyatür yer alır. Hemen batısında ise kışlık divanhane bulunur.
üçüncü avlu, üç yandan U biçimli bir yapı ile kuşatılmıştır. Zemin katı sürekli, tonozlu bir galeri olup üst katı ise kubbeli odaların önünde kubbeli revaklara sahiptir. Bugün İstanbul Adliyesi Arşivleri burada korunmaktadır. Sarayın dördüncü avlu kısmı ve bitişiğindeki ahırlar 1939 yılında Adliye inşaatı sırasında yıkılmıştır.
Deprem, yangın ve ayaklanmalar sırasında gördüğü zarar nedeniyle çok kez onarım ve değişikliğe uğrayan İbrahim Paşa Sarayı, bugün İstanbul'da halen ayakta bulunan Osmanlı devlet erkanına ait tek yapıdır. Birinci avlu, onun ve kısmen üçüncü avlunun önüne inşa edilen Tapu Dairesi'nin gerisinde kısmen bir başka geç Osmanlı yapısı tarafından işgal edilmiştir. 1966 -1983 yılları arasında gerçekleştirilen son restorasyondan sonra 1984 yılında Türk ve İslam Eserleri Müzesi buraya taşınmıştır.
Kanuni Sultan Süleyman'ın, Atmeydanı Sarayı'nı tamir ettirerek 1521 yılında, ilk sadrazamı İbrahim Paşa'ya hediye ettiği ve paşanın adıyla anılan yapı, İstanbul sarayları arasında günümüze ulaşan tek sadrazam sarayıdır. Sünnet ve düğün gibi kutlamalar için sultanlar tarafından da kullanılan yapı, çeşitli değişiklikler geçirerek günümüze ulaşmıştır. 1966-1983 yılları arasında yapılan son restorasyondan bu yana, Türk-İslam Eserleri Müzesi olarak kullanılmaktadır.
Solak-zade Tarihi, Celalzade Mustafa çelebi, Marino Sanuto, Hans Dernschwam gibi vekayinameler ve Topkapı Sarayı arşivlerindeki belgelere dayanılarak tarihlenmektedir.
Atasoy, N., İbrahim Paşa Sarayı, Istanbul 1972.
çetintaş, S., Saray ve Kervansaraylarımız Arasında İbrahim Paşa Sarayı, Istanbul 1939.
Müller-Wiener, W., Bildlexikon zur Topographie Istanbuls, Tübingen 1977, pp.492-494.
Museum of Turkish and Islamic Art, Istanbul 2002, pp. 19-25.
Orgun, Z., İbrahimpaşa Sarayı, Istanbul 1939.
Tayla, H., “İbrahim Paşa Sarayı Restorasyonu,” Mimaride Türk Milli üslubu Semineri, Istanbul 1984, pp.129-133.
İnci Türkoğlu "İbrahim Paşa Sarayı" in "Discover Islamic Art", Museum With No Frontiers, 2024. 2024. https://islamicart.museumwnf.org/database_item.php?id=monument;ISL;tr;Mon01;27;tr
Hazırlayan: İnci Türkoğlu
MWNF Numarası: TR 40
RELATED CONTENT
Related monuments
On display in
Discover Islamic Art Exhibition(s)
The Ottomans | The Ottoman Capital: Istanbul The Ottomans | Court LifeDownload
As PDF (including images) As Word (text only)