Fotoğraf: Kazım Çeçen (1992'den)Fotoğraf: Çeçen 1992'den


Anıtın adı:

Kırkçeşme Suları

Diğer ad(lar)ı:

Kemerburgaz Sukemerleri

Şehir:

Kemerburgaz, İstanbul, Türkiye

İnşa tarihi:

H. 971 / M. 1564

Mimar(lar) / usta(lar):

Mimar Sinan, yardımcısı Kiriz Nikola.

Dönem / Hanedan:

Osmanlı Dönemi

Bani(ler):

Kanuni Sultan Süleyman (926-974 / 1520-1566).

Tanıtım:

H. 10. / M. 16. yüzyılda İstanbul'un nüfusu arttıkça su sıkıntısı çekilmeye başlandı. öykülere göre bir gün Kanuni Sultan Süleyman avlanırken gördüğü pınarların araştırılmasını ister. Hassa Başmimarı Sinan, araziyi inceleyerek kente su getirecek bir sukemeri sistemi inşasını önerir. H. 961 / M. 1554 yılında Kanuni'nin emriyle başlayan inşaat 970 / 1563 yılında tamamlanır fakat kısa süre sonra gerçekleşen sel felaketleri nedeniyle kısmen zarar görür. Derhal onarılarak 971 / 1564 yılında tekrar hizmete girer. İnşaatın tamamı yaklaşık 50 milyon akçeye mal olmuştur.

Kırkçeşme Su Tesisleri İstanbul'un yaklaşık 25 km kuzeybatısındaki çeşitli derelerden su toplar. Doğu ve Batı kolları, Kemerburgaz köyünün güneyinde birleşerek ana isale hattını oluşturur. 55x175 cm kesitli kapalı galerilerle kente su taşıyan sistem, 33 sukemeri, çok sayıda toplama ve dağıtım merkezine sahiptir. Toplam uzunluğu 54 kilometreye ulaşan isale hattı, kentin 34 metreden daha düşük kottaki semtlerine su sağlamıştır. 1029 – 1234 / 1620 – 1818 arasında inşa edilen çeşitli bentler ve isale hatları da sisteme bağlanmıştır. Sistemin küçük bir bölümü Kanuni'den önceki bir döneme, özellikle Eğrikapı ile Cebeciköy arasındaki kısım Fatih dönemine aittir. Kovuk Kemer gibi bazı bölümler kısmen Bizans kalıntılarının üzerine inşa edilmiştir.

Sukemerleri: 33 sukemerinden beş tanesi iki ya da üç katlı kemerleri ve uzunluklarıyla anıtsaldır. İki katlı Paşa Kemeri (Balıkzade) 102 metre uzunluğunda, 16.4 metre yüksekliğindedir. 711 metre uzunluğundaki Uzunkemer 25 metre yüksekliğinde ve iki katlıdır. üstteki sıvalı galerisi 60x175 cm olup taş levhalarla örtülüdür. Kovuk (Kırık) Kemer 408 metre uzunluğa ve 35 metre yüksekliğe sahip olup, 90 derecelik açıyla kıvrılır. Birinci kısım tek katlı iken ikinci kısım üç katlıdır. Tüm sistemin en muazzam eseri olan Mağlova (Muallak) Kemeri ise 258 metre uzunluğa, 36 metre yüksekliğe sahiptir. Sekiz büyük ve sekiz küçük kemer gözüyle iki katlıdır. Yine iki katlı Güzelcekemer (Gözlücekemer) ise 165 m uzunlukta ve 34.5 metre yüksekliktedir. Diğer önemli sukemerleri arasında tek katlı olan Ayvad (195 m), Kurt (305 m), Karakemer (62.6 m), Balıklıkemer (125 m) ve Valide Kemeri (38.8 m) sayılabilir.

Tamamı taş işçiliğiyle inşa edilen sistemde bosajlı taş kullanımı dikkat çeker.

Başlangıçta sistem, 135'i Kanuni tarafından vakıf olarak inşa ettirilen 300'den fazla çeşmeye su sağlıyordu. Daha sonraki eklemelerle bu sayı 580'e ulaştı. Sistemin, İstanbul kent surları dışında kalan kısmı 400 seneyi aşkın bir süredir halen kullanılmaktadır.

View Short Description

Mimar Sinan'ın Kanuni Sultan Süleyman'ın emriyle İstanbul'un su sorununu çözmek amacıyla inşa ettiği Kırkçeşme tesisleri, 33 su kemeri ile çok sayıda toplama ve dağıtım merkezinden oluşmaktadır. Başlangıçta 300'den fazla, daha sonra 580 çeşmeye su sağlayan sistemin İstanbul kent surları dışında kalan kısmı günümüzde halen kullanılmaktadır.

Tarihlendirme:

Sistemin inşa tarihleri Sinan tarafından Sai Mustafa çelebi'ye dikte ettirilen Tezkiretü'l Bünyan ve Tezkiretü'l Ebniye adlı eserlerde verilmektedir. Yine Sinan'ın bizzat kendi tarafından kaleme alınan Tevzi Defteri'nde ise sistemin sur içi kısımları hakkında ayrıntılı bilgi yer alır.

Seçme Kaynakça:

çeçen, K. Sinan's Water Supply System in Istanbul, Istanbul 1992.

çeçen, K. “Kırkçeşme Tesisleri,” Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi Vol. 5, Istanbul 1994, 1-4.

çeçen, K. İstanbul'un Osmanlı Dönemi Su Yolları, Istanbul, 1999, 33-117.

Sai, M.ç. Tezkiretü'l-Bünyan, İkdam Matbaası, 1315 (Tezkiretü'l-Bünyan, Osmanlıca baskı).

Meriç, R.M. (derleyen) Mimar Sinan, Hayatı, Eseri I, Mimar Sinan'ın Hayatına, Eserlerine Dair Metinler, Ankara 1965.

Citation:

İnci Türkoğlu "Kırkçeşme Suları" in "Discover Islamic Art", Museum With No Frontiers, 2024. 2024. https://islamicart.museumwnf.org/database_item.php?id=monument;ISL;tr;Mon01;34;tr

Hazırlayan: İnci Türkoğlu

MWNF Numarası: TR 51

RELATED CONTENT

Related monuments

 Artistic Introduction

 Timeline for this item


On display in


Download

As PDF (including images) As Word (text only)