Eserin adı:

Kur'an-ı Kerim

Diğer ad(lar)ı:

Şeyh Hamdullah Kur'an'ı

Şehir:

Sultanahmet, İstanbul, Türkiye

Müze:

Türk ve İslam Eserleri Müzesi

About Türk ve İslam Eserleri Müzesi, Sultanahmet

Eserin asıl sahibi:

Asıl sahibi bilinmiyor. Eser üzerinde Sultan I. Mahmud (1143-1168 / 1730-1754) ve Evkaf (Vakıf) müfettişi Derviş Mustafa’nın (12. / 18. yüzyılın birinci çeyreğinde bu görevde) vakıf mühürleri vardır. Bu mühürlerden Kur’an’ın hangi yapıya vakfedildiği olduğu tespit edilememekle birlikte, bir cami veya türbeye okunmak üzere vakfedildiği anlaşılmaktadır

Eserin yapım tarihi:

H. Recep 899 / M. Nisan 1494

Usta(lar):

Hattatı Şeyh Hamdullah (840?-926? / 1437?-1520?).

Müze Envanter Numarası:

402

Malzeme ve teknik:

Aharlı kağıt, deri, mürekkep, suluboya, altın yaldız, deri ciltte baskı tekniği kullanılmıştır.

Ebatları:

Boy: 33.5 cm. En: 23.5 cm

Dönem / Hanedan:

Osmanlı Dönemi

Üretim veya buluntu yeri:

İstanbul.

Tanıtım:

Döneminin tüm üslup özelliklerini en olgun biçimi ile yansıtan eser, ince aharlı kağıt üzerine ondört satırlık nesih hat ve siyah mürekkeple 265 yaprak olarak yazılmıştır. Eserin giriş zahriyesi, çift sayfa halinde düzenlenmiş, serlevha sure başlıklarının yer aldığı çerçeveler, hizip gülleri ve ketebe sayfası tezhiplerle süslenmiştir. Tezhiplerde; geneksel hatayi çiçekleri, rumi, palmet ve kıvrıkdallardan oluşan kompozisyonların yanısıra serbest fırça darbeleriyle çalışılmış bulut kompozisyonları da dikkati çekmektedir. Kompozisyon kuruluşlarındaki geleneksel kalıpların dışına taşan arayış; bezemelerin harf aralarına yerleştirilmesi, harflerin veya çerçevelerin kenarlarından çıkan çiçek ve yaprak kompozisyonları da devam ettirilmiştir.

Eserin deri cildinin; dış kapakları bordo iç kapakları yağ yeşilidir. Dış ve iç kapaklardaki simetrik düzenleme; dıştan geniş bir bordürle kuşatılan palmet salbekli dilimli oval şemse ve yarım salbek biçimindeki köşebentlerden meydana gelir. Etrafına altın yaldızla tığ çekilmiş köşebentler, şemse ve bordürün yüzeyi çiçek, yaprak ve kıvrıkdallardan meydana gelen hatayi üslubunda bitkisel kompozisyonlarla bezenmiştir. Baskı tekniği ile çalışılan tüm bezemeler dış kapaklarda 2mm, iç kapaklarda ise 1mm yüzeyden aşağıdadır. Cilt kapaklarında dolu (bezemeli) ve boş (bezemesiz) alanalar arasındaki denge ve bezemelerdeki yüzey farklılığı yüzeyde inalımaz bir derinlik meydana getirimiştir. Cildin diğer bölümlerinden farklı olarak sertabında Kur'an'ın LVI: 77-79 ayeti yazılıdır.

Osmanlı hat sanatında bir ekol oluşturan ve aynı zamanda Sultan II. Bayezid (H.886-918 / M.1481-1512)'ın da meşk hocası olan Şeyh Hamdullah tarafından H. Recep 899 / M. Nisan 1494 yazılan eserin, geleneksel kalıpların dışına taşan tezhipleri, özellikle baskı tekniğinin kullanılmasındaki ustalık, titizlik ve incelik nedeniyle cildi de hattı kadar dikkat çekicidir. Bu özellikleriyle Osmanlı kitap sanatlarının şekillenmeye başladığı II. Bayezid döneminin en önemli örneklerinden biridir.

View Short Description

Osmanlı hat sanatında bir ekol oluşturan Şeyh Hamdullah tarafından yazılan bu Kur'an, yazısı, tezhipleri ve büyük bir özenle hazırlanan cildi ile erken dönem Osmanlı kitap sanatının tüm özeliklerini yansıtan dikkat çekici bir eserdir.

Tarihlendirme:

Ketebesine göre H. Recep 899 / M. Nisan 1494 yazılmıştır.

Eserin müzeye geliş şekli:

1914 yılında Ayasofya Kütüphanesi'nden getirilmiştir.

Üretim yerinin saptanması:

Hattı, cildi ve tezhibindeki kalite eserin İstanbul'da Saray nakkaşhanesinde hazırlanmış olabileceğini düşündürmektedir. çünkü Sultan II. Bayezid (H.886-918 / M.1481-1512) yazı sanatına düşkün Osmanlı sultanlarındandır. Şehzade iken Amasya'da Şeyh Hamdullah'tan hat dersleri almış ve H. 886/ M.1481'de tahta çıktıktan sonra hocası Şeyh Hamdullah'ı Sarayı Humayun'da hat dersleri vermek üzere davet etmiştir. Bu nedenle Kur'an'ın Sultan II. Bayezid için İstanbul'da hazırlanmış olması muhtemeldir.

Seçme Kaynakça:

çığ K., Türk Kitap Kapları, İstanbul, 1971, res. IV

Levenson, J. A. (ed.), Circa 1492. Art in the Age of Exploration, Washington D.C., 1991, no. 81.

ölçer, N. vd, Türk ve İslam Eserleri Müzesi, İstanbul, 2002, 251-252.

Raby J.-Tanındı Z., Turkish Bookbinding in the 15th. Century, London 1993, 196-199.

Roxburgh, D.J. (ed.), Turks, Journey of a Thousand Years, 600-1600, London, 2005, 441.

Citation:

Sevgi Kutluay "Kur'an-ı Kerim" in "Discover Islamic Art", Museum With No Frontiers, 2024. https://islamicart.museumwnf.org/database_item.php?id=object;ISL;tr;Mus01;20;tr

Hazırlayan: Sevgi Kutluay

MWNF Numarası: TR 35

RELATED CONTENT

Related monuments

 Artistic Introduction

 Timeline for this item


On display in

Discover Islamic Art Exhibition(s)

The Ottomans | The Palace and the Arts

MWNF Galleries

Calligraphy Manuscripts

Download

As PDF (including images) As Word (text only)