Eserin adı:

Mermer Lahitler

Şehir:

Sultanahmet, İstanbul, Türkiye

Müze:

Türk ve İslam Eserleri Müzesi

About Türk ve İslam Eserleri Müzesi, Sultanahmet

Eserin asıl sahibi:

2536: Halep valisi Özdemir’in eşi; 2537: Halep Valisi Özdemir

Eserin yapım tarihi:

2536: Sefer 893 / Ocak-Şubat 1488 ve 2537: Sefer 899 / Kasım-Aralık 1493 tarihli

Müze Envanter Numarası:

2536, 2537

Malzeme ve teknik:

Mermer, Oyma tekniği.

Ebatları:

Boy :123 cm. Yük :92 cm. Gen :36 cm

Dönem / Hanedan:

Memluk Dönemi

Üretim veya buluntu yeri:

Halep, Suriye.

Tanıtım:

Env. No 2536: Dikdörtgen prizma formunda, kapaklı lahittir. Mermer üzerine oyma tekniğinde yapılmıştır. Lahit, yan taşları, kapak, baş ve ayak şahideleri olmak üzere parçalar halinde hazırlanmış, açılan yivlere geçirilmek suretiyle monte edilmişlerdir.

Lahdin iri bir palmet yaprağı formunda taçlanan baş ve ayak şahide taşları iki yanda sütunlarla tamamlanır. Sütunların gövdeleri mukarnas kavsaralı mihrap nişleri ile bezelidir. Tepeleri yivli topuzlarla son bulur. Palmet yapraklarının ön ve arka yüzeyleri ise, fazla derin olmayan düz satıhlı oyma, rumi yapraklı bitkisel bezemeyle dolguludur. Palmetin sap kısmı ile şahidenin alt bölümünde son satırı yine palmet yaprağı ile biten sülüs hatla istiflenmiş dört satır kitabe yer alır. Şahidelerin alt kenarları zigzag motifli, yivli sütuncelerle biçimlenmiştir. Lahdin yan yüzlerinde lotus-palmet birleşimi zarif bir bordürün çerçevelediği dikdörtgen kartuşlar içinde sülüs hatlı Arapça kitabe yer alır. Kapağın eğimli kesilmiş yan kenarlarında palmet dizilerinden oluşan friz yer alır. Kapağın üzerinde, gövdesi altı dilimli madalyon biçiminde zincirle asılmış izlenimi veren kandil motifi işlenmiştir. Anadolu'da pek çok mezartaşında da kullanılan bu motif, ölümden sonra, kişinin Tanrıya ulaşmasında yolunu aydınlatıcı bir sembol olarak kullanılmıştır.

Kitabesinden Halep Valisi özdemir'in Sefer 893 / Ocak-Şubat 1488 yılında ölen eşine ait olduğu anlaşılmaktadır.

Env. 2537: Malzeme, form ve bezeme özellikleri bakımından yüzeylerdeki çok küçük bezeme farklılıkları dışında 2536 envanter numaralı lahdin benzeridir.

Bu lahdin kapak taşı üzerinde rumi ve palmet dolgulu geometrik geçmelerden oluşan bezeme ile dilimli rozet biçiminde su haznesi bulunur. Su haznesi, kuşların toplanan yağmur sularını içmeleri için yapılmıştır. üzerindeki kitabeden de lahdin Sefer 899 / Kasım-Aralık 1493 yılında ölen Halep Valisi özdemir'e ait olduğu anlaşılmaktadır.

Yazıtlarından Halep Valisi özdemir ve eşine ait oldukları anlaşılan ve özdemir'in Halep yakınlarındaki Ansariyye'de bulunan türbesinden getirilen iki mermer lahit, zengin bitkisel ve geometrik süslemeleriyle dikkat çeken, göz alıcı eserlerdir.

Tarihlendirme:

üzerlerindeki kitabelerde adı geçen şahısların ölüm tarihi verilmiştir. Ayrıca Herzfeld özdemir'in türbesinin kitabesine göre Rebiyülevvel 893 / Şubat-Mart 1488'de el-Kemal oğlu Yusuf adlı mimar tarafından tamamlandığını belirtmektedir.

Eserin müzeye geliş şekli:

19. yy. sonunda yurt genelinde başlatılan eser toplama çalışmaları kapsamında 1907 yılında İstanbul çinili Köşk'e getirilen eserler 1941 yılında da Müze'ye getirilmiştir.

Üretim yerinin saptanması:

Envanter kayıtlarına göreHalep yakınındaki Ansariyye'deki özdemir'in türbesinden getirilmişlerdir. Dolayısıyla Halep veya civarında üretilmiş olmaları muhtemeldir.

Seçme Kaynakça:

Ogan, A.- Kühnel, E. İstanbul Arkeoloji Müzelerindeki Şaheserler, C: III çinili Köşk'teki Türk ve İslam Eserleri, Berlin-Leipzig, 1938, s.10.

ölçer, N. vd, Türk ve İslam Eserleri Müzesi, İstanbul 2002, s.172-175.

Herzfeld, E. Materiaux pour un corpus inscriptionum arabicarum, Deuxieme partie, Syrie du Nord, Incriptions et monuments d'Alep. Tome 1 Vol. 2, Le Caire 1956, s.387-391 (özdemir'in Türbesi ve aynı tipte ve özdemir'in yine Sefer 893 / Ocak-Şubat 1488'de ölen bir başka eşine ait diğer bir lahde ait kitabeler incelenmektedir.)

Citation:

Gönül Tekeli "Mermer Lahitler" in "Discover Islamic Art", Museum With No Frontiers, 2024. https://islamicart.museumwnf.org/database_item.php?id=object;ISL;tr;Mus01;24;tr

Hazırlayan: Gönül Tekeli

MWNF Numarası: TR 43