Kur’an Mahfazası
Sultanahmet, İstanbul, Türkiye
Türk ve İslam Eserleri Müzesi
About Türk ve İslam Eserleri Müzesi, Sultanahmet
H. 10. / M. 16. yy. ilk yarısı
5
Ahşap, abanoz, fildişi, gümüş tel ile kakma tekniği, Kalemişi tekniği.
Yük: 86.5cm. Gen: 50.7 cm
Osmanlı Dönemi
İstanbul.
Gövdesi dikdörtgen prizma formunda olup kısa ayaklıdır. Kapağı kubbe formundadır. Ahşap üzerine abanoz ve fildişi kullanılarak kakma tekniği uygulanmıştır.
Mahfazanın gövdesinin yan yüzleri dikdörtgen panolar halinde düzenlenmiştir. Panoların içleri klasik Osmanlı Dönemi kitap cilt kompozisyonlarında görülen formda düzenlenmiştir. Dikdörtgen panoların köşelerine fildişi köşebentler yerleştirilmiştir. Rumi ve palmet motifleriyle şekillenen dilimli kartuşlar abanozla kaplanmıştır. Panoların ortasında, fildişi kakma iri birer kabara bulunan ve uçları rozet ve palmet motifleriyle biten salbekli şemseler yer alır. Şemselerin iki ucunda çin bulutları, alt ve üst bölümlerinde ise dört adet altıgen rozet bulunmaktadır. Altıgen rozetlerin içleri beyaz ve renkli boyalı fildişi ve gümüş tel kullanılarak mozaik kakma tekniğinde işlenmiştir. Dikdörtgen kartuşların etrafında abanoz üzerine fildişi kakma ile rumi ve palmet kıvrımlarından meydana gelen serpme desenler yer alır.
Kapak pervazı üzerinde yer alan ve birbirinden dilimli kartuşlarla ayrılan fildişi kartuşların içinde oyma tekniğinde, sülüs hatla Kur'an'dan Sure II: 255 yazılıdır.
Kubbe yüzeyi yan yana V motifleriyle oluşturulan zig zag desenli geniş, abanoz ve fildişi plakalarla kaplanmıştır. Sivrilerek son bulan kubbenin üst bölümünde, ters yüz yerleştirilmiş fildişi, abanoz palmet dizisi ve mozaik dolgulu altıgen rozetler yer alır. Tepeliği kopmuştur.
Kur'an cüzlerini saklamak amacıyla hazırlanmış olan mahfazanın içi beş bölmelidir. Kubbenin içi krem rengi boyalı zemin üzerine kalemişi tekniği ile rumi ve palmet kompozisyonlarından oluşan şemselerle bezenmiştir. Kapağın iç pervazı kırmızı zemin üzerine siyah renkle rumi-palmet kompozisyonu ile bezelidir.
Kur'an ve cüzlerini saklamak amacıyla Osmanlı saray atölyelerinde yapılmıştır. Ahşap üzerine abanoz, fildişi ve gümüş tel ile kakma tekniği kullanılarak klasik Osmanlı süsleme üslubundaki motiflerle bezenmiştir.
Yüzeylerin değerlendirilmesi, form, teknik ve malzemenin dengeli kullanımı ile Osmanlı Dönemi 10. / 16. yy ilk yarısı ahşap işçiliğinin özelliklerini yansıtmaktadır.
Eser, Sultan I. Mahmud'un (1142-1168 / 1730-1754) yaptırdığı Ayasofya Kütüphanesi'nden 1914 yılında Müze'ye getirilmiştir.
Mahfaza Osmanlı Saray atölyelerinin yönlendirdiği ve klasik Osmanlı Döneminin bütün süsleme motif ve kompozisyon özelliklerini taşımaktadır. Eser büyük olasılıkla, 10. / 16. yüzyılın ilk yarısında İstanbul'da Saray'ın yönlendirdiği atölyelerden birinde üretilmiş olmalıdır.
Atasoy, N. and Artam, T., The Splendors of the Ottoman Sultans, Memphis, 1992, pp.162–3.
Kunt, M., and Woodhead, C. (ed.), Suleyman the Magnificent and His Age: The Ottoman Empire in the Early Modern World, Addison-Wesley, 1995, cat. no. 86.
ölçer, N.vd, Türk ve İslam Eserleri Müzesi, Istanbul, 2002, pp.254–5.
Gönül Tekeli "Kur’an Mahfazası" in "Discover Islamic Art", Museum With No Frontiers, 2024. https://islamicart.museumwnf.org/database_item.php?id=object;ISL;tr;Mus01;26;tr
Hazırlayan: Gönül Tekeli
MWNF Numarası: TR 48
RELATED CONTENT
Related monuments
On display in
Download
As PDF (including images) As Word (text only)