Eserin adı:

Halı

Şehir:

Sultanahmet, İstanbul, Türkiye

Müze:

Türk ve İslam Eserleri Müzesi

About Türk ve İslam Eserleri Müzesi, Sultanahmet

Eserin yapım tarihi:

H. 9. / M. 16. yüzyıl

Müze Envanter Numarası:

696–697

Malzeme ve teknik:

Yüne yün, Türk (Gördes) düğümü.

Ebatları:

789 x 360 cm

Dönem / Hanedan:

Osmanlı Dönemi

Üretim veya buluntu yeri:

Uşak.

Tanıtım:

10. / 16. yy. Uşak halısıdır. Atkı ve çözgü iplikleri yündür. Gördes düğümü ile dokunmuştur. İki ayrı parça halindedir.

Kırmızı zemin üzerine şaşırtmalı eksende yerleştirilmiş, çintamani ve pelenk (kaplan çizgisi veya leopar beneği) denilen motifler yer alır. Mavi renk konturlu siyah ve koyu mavi çintamani motifleri ile siyah konturlu sarı renkli kaplan çizgileri sonsuzluk prensibiyle verilmişlerdir. Budist kökenli, Uzak Doğu etkili bu motifler çin'de Sincan (Xinjiang)'daki Turfan Bezeklik Mağarası'nda 1.-3. / 7.-9. yy duvar resimlerindeki giysi motiflerinde görülür. Gücün ve saltanatın simgesi olarak kullanılan bu motifler, Sultan Yavuz Selim'in (918-927 / 1512-1520) 920 / 1514 yılında çaldıran zaferi ile Tebriz'i ele geçirmesiyle Osmanlı Saray sanatına girmiştir. 16. yy'dan 18. yy'a kadar Osmanlı Sarayının yönlendirdiği sanatçılar tarafından bütün dekoratif sanatlarda özellikle kumaş, çini, kitap ciltleri ve ahşap üzerinde görülen bu desenlerin uygulaması Sultan II. Selim (974-982 / 1566-1574) yıllarında en yüksek değere ulaşmıştır.

Halının çevresini iki dar, bir geniş bordür dolanır. Birinci dar bordür lacivert zeminli olup mavi ve kırmızı noktalı sedef bordür ile kırmızı çizgi arasındadır. Kırmızı renkli sarmaşık dalları arasında lale ve karanfil motifleri ile dolguludur. Ana bordür, kahverengi konturlu açık ve koyu kırmızı renkli iri hatayiler, gül yaprakları, stilize çiçek ve yaprak motifleri ile bezelidir. En dış dar bordür ise kırmızı zemin üzerine sarmaşık dallar arasında lacivert, mavi, krem renkli lale ve karanfil motifleri ile doldurulmuştur.

View Short Description

Sultan II. Selim tarafından inşa ettirilen Konya Selimiye Camii için Uşak'ta dokunmuştur. Bu dönemde en yüksek değerine ulaşan Uzak Doğu etkili, gücün ve saltanatın simgesi çintamani ve leopar beneği ile hatayi, lale, karanfil motifleri 10.-12. / 16.-18. yüzyıllarda çini, kumaş ve ahşapta da kullanılmıştır.

Tarihlendirme:

Osmanlı Sultanı II. Selim tarafından tahta çıkışından önce Konya valisi iken yapımına başlanan ve tahta çıktığı yıl olan H. 973 / M. 1566'da tamamlanan Konya Sultan Selim Camii için özel olarak dokutturulduğu veya vakfedildiği düşünülmektedir çünkü Osmanlı vakıf geleneğinde sultan camileri inşa edilirken tefrişi için de halı, rahle, ve bezeri eserler de özel olarak yaptırılırdı. Dolayısıyla hem motifleri hem de geldiği caminin inşa tarihi dayanılarak 10. / 16. yüzyıla tarihlenmektedir.

Eserin müzeye geliş şekli:

Yurt genelinde kaçakçılık ve hırsızlığa karşı yapılan eser toplama ve kazı çalışmaları sırasında 1911 yılında Müze'ye getirilmiştir.

Üretim yerinin saptanması:

10.-12. / 16.-18. yüzyıllarda en önemli halı üretim merkezi Uşak ve civarıydı. Halının özellikle ana bordürü üzerindeki kompozisyon ve motifler Uşak yöresine özgü olduğundan Uşak'ta dokunduğu düşünülmektedir.

Seçme Kaynakça:

Roxborough, D.J. (ed.) Turks, A Journey of a Thousand Years, 600-1600, London 2005, s. 463.

ölçer, N. vd, Turkish Carpets from the 13th – 18th Centuries, İstanbul 1996, Plate 81.

Citation:

Gönül Tekeli "Halı" in "Discover Islamic Art", Museum With No Frontiers, 2024. https://islamicart.museumwnf.org/database_item.php?id=object;ISL;tr;Mus01;27;tr

Hazırlayan: Gönül Tekeli

MWNF Numarası: TR 51

RELATED CONTENT

 Artistic Introduction

 Timeline for this item


On display in

Discover Islamic Art Exhibition(s)

The Ottomans | The Palace and the Arts

MWNF Galleries

Carpets

Download

As PDF (including images) As Word (text only)