Süleymaniye Suyolu Haritası
Sultanahmet, İstanbul, Türkiye
Türk ve İslam Eserleri Müzesi
About Türk ve İslam Eserleri Müzesi, Sultanahmet
H. 12. / M. 18. yüzyıl ikinci yarısı
3337
Kağıt, mürekkep, renkli boya.
Uzunluk: 2572 cm. Gen: 30 cm
Osmanlı Dönemi
İstanbul.
Süleymaniye Camii'ne su getirmek amacı ile yapılan suyolunu anlatan Süleymaniye Suyolu haritası, aharsız kağıt üzerine elde yapılmıştır. Ancak suyolu sadece camiye değil külliyedeki imaret, şifahane, mektep, çeşmeler ve yolu üzerindeki evlere de su vermek üzere planlanmıştır. Süleymaniye'ye su getiren suyolu, Halkalı Suları içinde debisi en fazla olan Aypah (Kirazlı) ve çınar suları ile beslenmekte ve şehirde seksen yere su vermektedir. Su yolu haritasında suyun ilk çıkış noktasından Süleymaniye'ye ulaşıncaya kadar geçtiği yerler, ana suya katılan yeni sular, şehir surlarından içeriye girdiği noktalar, özellikle de maslak ve su kemerleri tüm detayı ile çizilmiştir.
Haritada ölçeksiz şematik anlatım yapılmıştır. Bu nedenle bir çok bina ve semt tam olarak bugünkü konumuna yerleştirilememektedir. Harita, su getirmek amacı ile yapıldığı Süleymaniye Camii'nin çizimi ile son bulmaktadır.
Suyolları haritaları, çıktığı noktadan itibaren künkler ile yolları belirlenen, kemerlerle engebeleri aşan, su terazileri ile basıncı ayarlanan, maksemlerle dağıtım yapılacak yerlere yönlendirilen ve sonunda da çeşme ve sebillere ulaşan suyun öyküsünü anlatmaktadır. Bu anlatımda şehrin yerleşimi, bu yerleşimde oturan kişiler ve yapılar hakkında da bilgi verilmektedir. İstanbul Şehzadebaşı'ndaki Bozdoğan (Valens) Sukemeri, “Atpazarında olan büyük kemer budur,” cümlesiyle tanıtılmakta, bu kemerden su alan ayrıcalıklı kişi ve kuruluşların isimleri belirtilmektedir. Halkalı Suyu ancak sultanın yazılı fermanı ile ayrıcalıklı kişilerin, devlet erkanının evlerine verilebilmektedir. Harita üzerinde bu kişilerin adları da belirtilmektedir. örneğin, Kanuni Sultan Süleyman'ın dişçisi Moşe Hamon'un (899-962 / 1494-1554) evi, haritada “Hamudoğlu Hanesi” olarak gösterilmiştir.
Suyolları haritaları ile hem kentin su ihtiyacının nasıl karşılandığını hem de devlet erkanının oturduğu semtleri, saraya yakın kişilerin yoğunlukla yaşadığı bölgeleri de öğrenmekteyiz. Bu nedenle suyolları haritaları şehrin sosyal yapısını tanımlamakta önemlidir.
İstanbul tarih boyunca su kaynaklarının yetersizliği nedeniyle sorunlar yaşamış ve kentin su gereksinimi kent dışındaki kaynaklardan künkler ve kemerler ile karşılanmıştır. Suyolu haritaları, suyun kaynağından kentteki çeşmelere kadar geçtiği yollar, yollardaki eserler ve kentin sosyal yapısı hakkında bilgi verirler.
Su yolları haritasında tarih yoktur. Elimizdeki nüshanın, 12. / 18. yüzyılda yapılan bir kopya olduğu, bu yüzyılda yaşayan kişilere ait yapılara da su verilmesinden dolayı anlaşılmaktadır. örneğin, Taygun Sarayı'na bağlantının 1161 / 1748 yılında inşa edildiği bilindiğine göre bu harita bu tarihten sonra yapılmış olmalıdır.
Evkaf Levazım Müdürlüğünden, 1923 yılında Müzeye gelmiştir.
Padişahın emriyle, Hassa mimarları tarafından inşa edilen Halkalı sularının dağılımını gösteren bu haritada ancak Hassa Mimarları Ocağı üyelerince hazırlanmış olabilir.
Aksoy, Ş. “İstanbul'un Suyolları”, P Dergisi, Yaz 2001(S.22), s.17-29
çeçen, K. Süleymaniye Suyolları, İTü Yayınları, İst. 1986
çeçen, K. Halkalı Suları, İstanbul 1991
Yerasimos, S. Soliman le Magnifique, Paris 1999, cat.no.323
Şule Aksoy "Süleymaniye Suyolu Haritası" in "Discover Islamic Art", Museum With No Frontiers, 2024. https://islamicart.museumwnf.org/database_item.php?id=object;ISL;tr;Mus01;46;tr
Hazırlayan: Şule Aksoy
MWNF Numarası: TR 75
RELATED CONTENT
Related monuments
On display in
Discover Islamic Art Exhibition(s)
Water | Water Management The Ottomans | The Ottoman Capital: IstanbulMWNF Galleries
Prints and drawingsDownload
As PDF (including images) As Word (text only)