Eserin adı:

Surname-i Hümayun

Şehir:

Sultanahmet, İstanbul, Türkiye

Müze:

Topkapı Sarayı Müzesi

Eserin asıl sahibi:

Sultan III Murad (r. AH 982-1003 / AD 1574-95)

Eserin yapım tarihi:

H. 991-997 / M. 1583-1588

Usta(lar):

Surname’de eserin hazırlanışını “Vasf-ı nakkaş ve sıfat-ı o” başlıklı bölümde anlatan yazar İntizami, Surname’deki minyatürlerin kendisi gibi Hersek’in Foça kasabasından olan Nakkaş Osman ve ekibi tarafından hazırlandığını belirtmiş, ancak bu ekip elemanlarının isimlerini vermemiştir. Şehnameci Seyyid Lokman tarafından Hünername ve Surname’de çalışan üretim ekibinin ücretlerinin arttırılması konusunda yazılan 1588 tarihli bir belgede ise ekip elemanlarının isimleri sıralanmıştır. Fakat bu listede adı geçenlerin hangisinin Hünername’de, hangisinin Surname’de ya da ikisinde birden çalıştığı tam olarak anlaşılamamakla birlikte belge Nakkaş Osman’ın üretim ekibi içinde yer almış olabilecek nakkaşlar ve eseri hazırlayan diğer sanatçılar hakkında genel bir fikir vermesi açısından önem taşımaktadır. Belgede ismi geçenler şunlardır:

Hattatlar: Seyyid Kasım, Mustafa, Feramruz?, Ali, Abdurrahman

Mücellitler: Abdi Şaban, Mehmet Haydar, Kara Mehmed, Mehmed…, Recep Abdullah

Nakkaşlar: Osman, Lütfi, Ali, Mehmed Haydar, Velican, Mehmed Musavvir, Molla…, İbrahim, Osman-ı diger, Ahmed Abdulah, Hüseyin Zergub, Mahmud Müzehib?, …Abdullah…

Müzehhipler: Musa ahmed, Yahya, Seydi, Abdi Zergub, Şaban, Hızır Gazi, Mehmed Abdullah, Mehmed Mustafa, Nasuh bin Abdullah, Perviz Abdullah, Abd…Yakub, Davud Abdullah, Yusuf Abdullah.

Müze Envanter Numarası:

H. 1344

Malzeme ve teknik:

Aharlı kağıt, mürekkep, suluboya, altın yaldız, deri.

Ebatları:

Boy: 33.5 cm. En: 23.5 cm

Dönem / Hanedan:

Osmanlı Dönemi

Üretim veya buluntu yeri:

İstanbul.

Tanıtım:

Surname 1582 yılında III. Murad'ın oğlu Şehzade Mehmed için düzenlenen ve 52 gün 52 gece boyunca süren sünnet düğünü şenliklerini ele alan bir çalışmadır. Yazmada şenlik sırasında İstanbul esnafının meslek dallarına ilişkin üretimlerini bir geçit töreni ile sundukları, çeşitli eğlenceler düzenlendiği, davetlilere ve halka her gün ziyafet ve yemekler verildiği, padişahın zaman zaman halka altın ve gümüş saçtığı, fakir çocukları sünnet ettirip giydirdiği, dilencileri sevindirdiği, borçlarından dolayı hapse düşenlerin borçlarını ödeyerek onları özgürlüklerine kavuşturduğu sözel ve görsel olarak belgelenmektedir. Eser bu yönüyle 10. / 16. yüzyıl Osmanlı yaşamını, ekonomisini, sosyal hayatını, kültürünü, sanatını ve eğlence hayatını gözler önüne seren tarihi bir kaynak niteliği taşımaktadır.

Şenlik Hipodrom'da, yani At Meydanı'nda gerçekleşmiştir. Bu alanda bulunan İbrahim Paşa Sarayı, sarayın bir köşesine saray erkanı ve yabancı hükümet temsilcileri için yapılan üç katlı ahşap seyirlik binası eserdeki sahnelerin vazgeçilmez dekorunu oluşturmuştur.

Bunu yansıtan örneklerden biri camcılar loncasının geçişini gözler önüne seren minyatürdür. Burada padişah, İbrahim Paşa Sarayı Divanhanesi'nin şahnişininden, ürettikleri cam objeleri sunan, hatta tekerlekli bir araba üzerine yerleştirdikleri seyyar fırın yardımıyla camın üretim aşamalarını ve kullandıkları aletleri sergileyen camcılar loncasını, meydanda küme olmuş halk ve seyirlik binasında oturan misafirlerle birlikte izlemektedir.

Eserde mimar ve mühendisler grubunun Süleymaniye Camii'nin tahta ve fildişinden yapılmış çok benzer bir maketi ile geçişini gösteren bir diğer tasvir bu dönemde hala hayatta olan ve muhtemelen bu geçit törenine katılan Mimar Sinan'ı temsil etmesi ve onun en anıtsal yapısı aracılığıyla Osmanlı sanatının görkemini yansıtması açısından dikkat çekicidir.

Sünnet düğünü şenlikleri eserde genelde bu iki sahnenin kompozisyon şemasında olan 250 çift sayfa minyatür ile resimsel bir öyküye dönüşmüştür.

Surname, 990 / 1582 yılında III. Murad'ın şehzadesi Mehmed için düzenlenen sünnet düğünü şenliklerini, olayın gerçekleştiği At Meydanı ve İbrahim Paşa Sarayı'nın oluşturduğu dekor içinde, sözel ve görsel olarak belgeleyen muhteşem bir çalışmadır.

Tarihlendirme:

Eserin bazı sayfaları ve ketebe kaydı eksik olduğu için Başbakanlık Arşivi, Kepeci Ruus Defteri (3 Safer 997/1583 No.250, 37)'nden 1588 yılında tamamlandığı öğrenilmektedir.

Eserin müzeye geliş şekli:

Eser sultan için yapılmıştır ve her zaman sarayın mülkiyetinde kalmıştır.

Üretim yerinin saptanması:

Topkapı Sarayı nakkaş ekibi tarafından hazırlandığı bilindiği için İstanbul'da hazırlandığı düşünülmektedir.

Seçme Kaynakça:

And, M. Kırk Gün Kırk Gece, İstanbul, 1959.
Atasoy, N. Surname-i Hümayun, İstanbul, 1998.
Atasoy, N. “Tarih Konulu Minyatürlerin Usta Nakkaşı Osman”, Sanat Dünyamız, S.73, Yıl,1999, s.213-221.
İpşiroğlu, M.Ş. “Das Hochzeitbuch Murats III”, Deutsch-Türkische Gesellschaft, Bonn, 1960.
Tansuğ, S. Şenlikname Düzeni, İstanbul, 1961.

Citation:

Şebnem Tamcan "Surname-i Hümayun" in "Discover Islamic Art", Museum With No Frontiers, 2024. https://islamicart.museumwnf.org/database_item.php?id=object;ISL;tr;Mus01_A;49;tr

Hazırlayan: Şebnem Tamcan

MWNF Numarası: TR 79