Anıtın adı:

Nilüfer Hatun İmareti

Diğer ad(lar)ı:

İznik Müzesi

Şehir:

İznik, Bursa, Türkiye

İnşa tarihi:

H. 790 / M. 1388

Dönem / Hanedan:

Erken Osmanlı Dönemi

Bani(ler):

I. Murad (Hüdevandigar) H. 764-792 / M. 1362-1389.

Tanıtım:

Tabhaneli, zaviyeli, ya da çok işlevli camiler olarak adlandırılan ve 8.-9. / 14.-15. yüzyıllarda, Anadolu'da çok fazla örneği görülen yapılar tipinde inşa edilmiştir. Yapı doğu-batı yönünde uzanan dikdörtgen alan içine art arda yerleştirilmiş dağılım ve ibadet mekanı ile dağılım mekanının kuzey ve güneyindeki birer oda ve doğu cephesi önünde uzanan son cemaat yerinden oluşur. Doğu cephesi 40,5 m, son cemaat yeri 25,35 m. genişliğinde olup son cemaat yeri dahil derinlemesine uzunluğu 33,60 m.dir.

Dört paye ve dört sütun tarafından taşınan beş bölümlü son cemaat yeri yanlarda ikişer, önde beş sivri kemerlidir. Alışılanın aksine, giriş cephesinin tümünü kaplamayan son cemaat yerinde ortadaki bölüm kubbeyle, diğerleri ise birer tekne tonozla örtülmüştür. Batı cephesinin ortasına, dağılım mekanına açılan ve üzerinde inşa kitabesi bulunan kapı yerleştirilmiştir.

Kare planlı dağılım mekanı, üzerinde yuvarlak aydınlık feneri bulunan bir kubbeyle örtülmüştür. Batısındaki ibadet mekanının üst örtüsü bir kemerle iki bölüme ayrılmıştır. Doğudaki bölümün ortasında sekiz dilimli bir kubbe yer alırken, batıdaki bölümde kubbe çapraz ve yıldız tonozlar arasına yerleştirilmiştir. Mihrap nişi güney duvarındadır. Dağılım mekanının kuzey ve güneyinde bulunan dikdörtgen planlı odalar, aynalı kemerlerle kareye dönüştürülmüş ve üzerleri kırık üçgen geçişli birer kubbe ile örtülmüştür. Her iki odanın da doğu duvarlarında ocak nişleri bulunur.

üstü kiremit kaplı yapının cepheleri bir sıra kesme taş ve üç sıra tuğla ile almaşık teknikle örülmüştür. Duvarların üst kesimini dört sıra tuğladan yapılmış kirpi saçak çevrelerken, kubbelerin kirpi saçakları iki sıra tuğladan oluşturulmuştur

Son cemaat yerinin sütun başlıkları, giriş kapısının söve ve lentosu, alınlık ve yanlardaki payeler mermerdir. Cephelerde tuğla ve taşların farklı şekillerde yerleştirilmeleriyle oluşturulmuş süslemeler vardır. Giriş ekseni üzerinde yer alan kaval silmeli payeler değişik bir süsleme unsuru olarak göze çarpar. Son cemaat yerinin orta bölümünün kubbesi ve giriş mekanının duvarlarının üst kısmında kabartma tekniği ile yapılmış palmet motifli frizlerin bulunduğu alçı süslemeler vardır.

Nilüfer Hatun İmareti'nin işlevi konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Bazı araştırmacılar, yoksullara yiyecek dağıtılan yer anlamına gelen “imaret” sözcüğünden hareketle yapının bir aşhane olduğunu ifade ederken diğerleri, imaret sözcüğünün bu anlamını daha sonraki dönemlerde kazandığını; başlangıçta hayır için yapılan her türlü yapıya imaret dendiğini; bu nedenle 8.-9. / 14.-15. yüzyıllarda Anadolu'da çok sayıda örneği görülen ve imaret denilen bu tür yapıların gezici dervişlerin barınması için inşa edildiklerini kabul ederler.

Kurtuluş Savaşı (1919-1922) sırasında tahrip olan yapı daha sonra bir süre depo olarak kullanılmıştır. 1955'ten sonra onarılmış ve müze olarak hizmete açılmıştır. Müzede İznik ve çevresindeki kazılardan çıkarılan seramikler ile çeşitli antik ve etnografik malzeme sergilenmektedir.

View Short Description

Tuğla, taş ve mermerin birlikte kullanıldığı, özellikle iç mekândaki örtü çeşitlemesiyle dikkati çeken yapı, I. Murad tarafından annesi adına yaptırılmıştır. Bizans Harmankaya Tekfuru'nun kızı olan Holophira, Orhan Gazi ile evlenip İslamiyet'i seçtikten sonra Nilüfer adını almış ve yaşamı boyunca yaptığı hayır işleriyle haklı bir ün sağlamıştır. 14. - 15. yüzyıllarda Anadolu'nun Müslümanlaştırılmasında büyük rol oynayan misyoner dervişlerin konaklamalarına olanak sağlayan tabhaneli cami örneklerindendir.

Tarihlendirme:

Giriş kapısı üzerinde yer alan mermer bir levha üzerine yazılmış üç satırlık kitabe yer almaktadır. Sultan I. Murad'ın (1362-89) annesi “Nilüfer Hatun” için yaptırılmış ve 8 Nisan 1388'de tamamlanmıştır.

Seçme Kaynakça:

Aslanapa, O., Osmanlı Devri Mimarisi , İstanbul 1986.

Ayverdi, E.H., İstanbul Mi'mâri çağının Menşei. Osmanlı Mi'mârisinin ilk Devri 630-805 (1230 -1402), Baha Matbaası, İstanbul, 1962, s. 320-328

Eyice, S., İki Türk Abidesinin Mahiyetleri Hakkında Notlar. İznik'te Nilüfer Hatun İmareti ve Kayseri'deki Köşk Medrese, İFYAD 2, 1957, s. 107-110

Eyice, S., “İlk Osmanlı Devrinin Dini-İçtimai Bir Müessesesi: Zaviyeler ve Zaviyeli Camiler”, İktisat Fakültesi Mecmuası, XXIII, 1962/63, 1-80.

Goodwin, G., A History of Ottoman Architecture, Thames and Hudson, London 1992, s. 22, 44-45

Citation:

Mehmet Kahyaoğlu "Nilüfer Hatun İmareti" in "Discover Islamic Art", Museum With No Frontiers, 2024. 2024. https://islamicart.museumwnf.org/database_item.php?id=monument;ISL;tr;Mon01;18;tr

Hazırlayan: Mehmet Kahyaoğlu

MWNF Numarası: TR 27

RELATED CONTENT

 Artistic Introduction

 Timeline for this item


On display in

Discover Islamic Art Exhibition(s)

Women | Muslim Women as Patrons

Download

As PDF (including images) As Word (text only)