Eserin adı:

Kur’an-ı Kerim

Şehir:

Sultanahmet, İstanbul, Türkiye

Müze:

Türk ve İslam Eserleri Müzesi

About Türk ve İslam Eserleri Müzesi, Sultanahmet

Eserin asıl sahibi:

Pertevniyal Valide Sultan (Sultan I. Abdülaziz’in annesi, Sultan II. Mahmud’un eşi; Öl: H. 1300 / M. 1883 - Valide Sultanlığı: 1277–92 / 1861-1876)

Eserin yapım tarihi:

H. Sefer 1259 / M. Mart 1843

Usta(lar):

Hattatı: Kazasker Mustafa İzzet Efendi; Müzehhipleri: Mehmet Salih Efendi, Mustafa Raşid Efendi.

Müze Envanter Numarası:

408

Malzeme ve teknik:

Kağıt üzerine siyah mürekkeple yazılmış, altın yaldız ve çeşitli renklerle tezhiplenmiştir.

Ebatları:

Yük: 28 cm. Gen: 19 cm

Dönem / Hanedan:

Osmanlı Dönemi

Üretim veya buluntu yeri:

İstanbul.

Tanıtım:

İnce, aharlı kağıt üzerine siyah mürekkep ve nesih hat ile yazılmıştır. Sayfalar kalın altın yaldız cetvelli ve 13 satırdır. 346 sayfadır. Kur'an'ın I. Fatiha ve II. Bakara suresi, 1-4. ayetleri altın yaldız ile yapılmış beyne's südûr tezhip üzerine yazılmıştır. Bu ayetlerin yazılı olduğu karşılıklı iki sayfadaki sure başları ve cetvel dışında kalan bölümler altın yaldız varak kaplanmış ve üzerine çok renkli olarak Türk Barok-Rokoko üslubunda tezhip yapılmıştır. Tüm sure başları altın yaldız üzerine beyaz ve tevki'i hatla yazılmış ve tezhiplenmiştir. Ayetler hepsi birbirinden farklı altın rozetlerle ayrılmış, beş ve on ayet sonu sayfa kenarına yapılan farklı formdaki gül motifleri ile belirtilmiştir. Deri olan cildin, dış yüzü kahverengi, iç yüzü ise yeşil renklidir. Cildin dış yüzü, yeşil ve sarı altın yaldız kullanılarak yapılmış serbest natüralist bitkisel desenlidir.

Kur'an'ın hattatı Kazasker Mustafa İzzet Efendi (1801-1876), Tosya'da doğmuş, daha sonra İstanbul'a gelerek eğitim görmüştür. Hattı, Mustafa Vasıf ve Yesarizade Mustafa İzzet Efendi'den öğrenmiştir. Ona en büyük şöhreti sağlayan eserleri hilye ve istifli yazı levhalarıdır. Ayasofya'nın kubbe kasnağında sergilenen İslam dünyasının en büyük levhaları ona aittir.

Kur'an'ın tezhipleri üzerinde iki ayrı müzehhip çalışmıştır. Bunlar, Sultan Abdülmecid döneminde Sarayda Başmücellid olan Mehmet Salih ve onun çırağı olan Raşit Efendi'dir.

H. 12. / M. 18. yüzyıldan itibaren Türk sanatında Avrupa etkisi ile bir değişim yaşanmıştır. Türk Barok- Rokoko üslubu olarak adlandırılan bu üslup, kitap sanatlarına da yansımıştır. Kur'an, bu üslubun kitap süslemelerinde uygulanmış en güzel örneğidir.

Tezhip sanatı, Kur'an'ların ayrılmaz bir parçasıdır. Müzehhipler, 12.-13. / 18.-19. yüzyıllarda Kur'an süslemelerinde, klasik bezeme öğelerinin yanında, Avrupa sanatı etkili natüralist çiçeklerden oluşan desenleri de severek kullanmışlardır.

Tarihlendirme:

Kur'an'ın üzerinde bulunan tarihine göre Sefer 1259 / Mart 1843'te yazılmıştır.

Eserin müzeye geliş şekli:

Kur'an Pertevniyal Valide Sultan Türbesinden, 9 Aralık 1926 tarihinde getirilmiştir.

Üretim yerinin saptanması:

Pertevniyal Valide Sultan Türbesinde bulunan Kur'an, türbeye külliyenin banisi Pertevniyal Valide Sultan tarafından okunmak üzere 1868 yılında vakfedilmiştir. Eserin hattat ve müzehhipleri sarayın sanatçılarıdır. Dolayısıyla eser, İstanbul'da üretilmiş olmalıdır.

Seçme Kaynakça:

Aksoy, Ş. “Kitap Sanatlarında Türk Barok-Rokoko üslubu,” Sanat, Sayı 6, Haziran 1977, s. 126-136

ölçer, N. vd, In Pursuit of Excellence, İstanbul 1993, s. 62-65

ölçer, N. vd, Türk ve İslam Eserleri Müzesi, İstanbul 2002. s. 326-327

Citation:

Şule Aksoy "Kur’an-ı Kerim" in "Discover Islamic Art", Museum With No Frontiers, 2024. https://islamicart.museumwnf.org/database_item.php?id=object;ISL;tr;Mus01;36;tr

Hazırlayan: Şule Aksoy

MWNF Numarası: TR 65